Fenomen Michaela Chabona. Najważniejsza powieść mistrza amerykańskiej prozy już w księgarniach

31 lipca 2019


Pisarzem postanowił zostać już w wieku dziesięciu lat. W wieku dwunastu napisał pastisz prozy Arthura Conana Doyle’a, w którym Sherlock Holmes spotyka Kapitana Nemo. Potem były powieści, opowiadania, scenariusze i cały repertuar literackich perełek. Michael Chabon błyszczy mocno na firmamencie współczesnej prozy amerykańskiej, a jego najważniejsza, nagrodzona Pulitzerem powieść, „Niesamowite przygody Kavaliera i Claya”, właśnie ukazała się w Polsce nakładem wydawnictwa W.A.B. Na czym polega fenomen autora?

Kariera Chabona zdecydowanie rozpoczęła się z wysokiego C, bo od debiutu, który zyskał popularność w całej Ameryce. Powieść „The Mysteries of Pittsburgh” została wydana w 1988 roku, kiedy pisarz skończył 25 lat i miał na swoim koncie jedynie literackie okruchy i opowiadania. Książka z miejsca podbiła serca czytelników i zupełnie nieoczekiwanie stała się bestsellerem, co ? jak wiadomo ? niekoniecznie przynosi debiutantowi jedynie pozytywne następstwa. Chabon nie był w stanie unieść ciężaru oczekiwań i tak dużego sukcesu, co w konsekwencji skończyło się mękami twórczymi podczas pisania kolejnej powieści. Pięć długich lat tworzenia zbiegło się z problemami w życiu osobistym pisarza. W końcu porzucił pierwotną ideę na książkę i podjął próbę zmierzenia się z zupełnie nowym tematem.

Ostatecznie w 1995 roku zamknął w swoim życiu rozdział blokady pisarskiej i wydał na świat „Cudownych chłopców”, osławionych później ekranizacją z Michaelem Douglasem oraz Tobeyem Maguirem, a następnie dwa zbiory opowiadań. Potem poszło już z górki. Chabon potwierdził swój status gwiazdy literatury i zaczął płodzić dzieła różne gatunkowo, które jednocześnie połączyła jedna wspólna nić: błyskotliwości, literackiej brawury i wyjątkowego stylu.

Elektryzujące, zaskakujące i przede wszystkim szalenie inteligentne powieści Chabona rozkochały w sobie krytyków i czytelników. Specjaliści analizujący fenomen prozy amerykańskiego autora podkreślają jego doskonałą zdolność do balansowania między komedią i tragedią, a także intrygujący styl, w którym pisarz niejednokrotnie przeprowadza gatunkowe eksperymenty i ze swadą podróżuje po najróżniejszych literackich rejestrach. Stawiany w szeregu obok tak głośnych nazwisk jak Jonathan Franzen, David Foster Wallace czy Jeffrey Eugenides, Chabon nadaje dzisiaj ton współczesnej literaturze zza oceanu.

Rok 2000 zdecydowanie należał do najważniejszych w karierze Michaela Chabona. Wówczas powstało jego najlepsze i najczęściej omawiane dzieło. John Leonard, jeden z najważniejszych amerykańskich krytyków literackich, nazwał powieść „Niesamowite przygody Kavaliera i Claya” opus magnum pisarza, a rok później Chabon został za nią uhonorowany prestiżową nagrodą Pulitzera.

Opowieść o przyjaźni, miłości, poświęceniu, sztuce i Nowym Jorku ? trzecia książka Chabona to szalony rollercoaster skrajnych emocji, przygód i namiętności z pieczołowicie zbudowaną akcją i historią amerykańskiego komiksu w tle. Fabuła rozpoczyna się na Brooklynie w 1939 roku. Do domu Sammy?ego Claya przybywa jego kuzyn Josef Kavalier, któremu właśnie udało się uciec z okupowanej przez hitlerowców Pragi. To początek niezwykłej przyjaźni i tytułowych „niesamowitych przygód” dwóch żydowskich chłopców, którzy czerpiąc ze swoich doświadczeń, lęków i pragnień, zaczynają kreować światy superbohaterów i wspólnie przelewać je na karty komiksów.

W swojej książce Chabon pisze, że złota era amerykańskiego komiksu, od lat 30. do 50., zawdzięcza najwięcej imigrantom, którzy uciekli z Europy przed antysemityzmem i stworzyli w swoich wizjach mityczną Amerykę. „Nie twierdzę, że to ja postawiłem tę tezę jako pierwszy, bo jest mi znany jeden ? ale tylko ten jedyny ? precedens: rysownik Jules Feiffer w swojej antologii 'The Great Comic Book Heroes’ z lat 60. wspomina o tym w kontekście Supermana, przybysza z obcej planety, który dopasowuje swoją tożsamość do nowego miejsca. Ale to była tylko drobna sugestia, natomiast po 'Niesamowitych przygodach Kavaliera i Claya’ ten pogląd szybko stał się obowiązujący” ? mówił pisarz w wywiadzie dla „Książek. Magazynu do czytania” (5/2018). Swoimi refleksjami Chabon podzielił się z legendą komiksu, Willem Eisnerem, kiedy rozmawiał z nim na etapie zbierania materiałów do książki. „Powieść się ukazała ? i odtąd Eisner, do swojej śmierci niecałe dziesięć lat później, w każdym wywiadzie, którego udzielał, opowiadał o żydowskiej genezie superbohaterów. Po nim zaczął to robić Jerry Robinson, autor Jokera w serii DC Comics o Batmanie ? pochodził z New Jersey, ale jego rodzice z rosyjskiego sztetlu. A dziś ta teza to już akademicki mainstream”.

W bogatym dorobku amerykańskiego mistrza pióra znajdziemy też przetłumaczony na język polski „Związek żydowskich policjantów”, który otrzymał na Zachodzie kilka ważnych nagród literackich, stając się jedną z najliczniej nagradzanych powieści fantastycznych. W swojej książce z 2007 roku pisarz tworzy alternatywną historię, w której nie ma państwa Izrael, a naród żydowski tuła się po świecie szukając dla siebie schronienia i domu, między innymi na Alasce. Chabon wprawdzie zmienia w swojej książce bieg historii, ale nie sposób nie zauważyć w niej komentarzy i nawiązań do obecnej sytuacji geopolitycznej. A także odwagi w zabawie gatunkiem, jakim jest kryminał.

Długo dyskutowana była również wydana w Polsce wiosną 2018 roku „Poświata”, czyli powieść łącząca wątki autobiograficzne pisarza z literacką fikcją. Przy okazji tej książki dziennikarze w rozmowach z Chabonem niejednokrotnie poruszali temat postprawdy. W jednym z wywiadów pisarz stwierdził: „Powieść jest subiektywnym procesem, i to podwójnie ? najpierw dla pisarza, potem dla czytelnika. Ale tak samo jest z nadawaniem znaczenia. Ono nigdy nie jest obiektywne, rzeczy i zjawiska dla każdego znaczą trochę coś innego”.

Warto wspomnieć o długoletnim romansie Chabona z fabryką snów. Wprawdzie Chabon niekoniecznie kocha Hollywood i z przekąsem mówi, że należy do gildii scenarzystów jedynie przez wzgląd na profity socjalne, to Hollywood kocha Chabona. W 2009 roku na podstawie jego debiutanckiej powieści „The Mysteries of Pittsburgh” powstał film w reżyserii Rawsona Marshalla. Byli też wspomniani już wcześniej „Cudowni chłopcy” (wysoce artystyczny i nagradzany film, który jednocześnie okazał się być wielką klapą finansową), a także scenariusze, między innymi do „Spider-Mana”. Aktualnie Chabon pracuje jako showrunner nad serialem „Star Trek: Picard”, a także wraz z żoną zaangażowany jest w doprowadzenie do powstania wyczekiwanego przez fanów jego prozy serialu na podstawie „Związku żydowskich policjantów”.

Porywająca proza Michaela Chabona łączy w sobie wszystko to, co uwielbiają w literaturze zarówno czytelnicy, jak i krytycy, nagradzając szczodrze amerykańskiego pisarza za każde kolejne dzieło. Wcześniej nieco pomijany przez polskich wydawców, ostatnimi czasy został dostrzeżony przez oficynę W.A.B., która przywróciła mu należytą uwagę. Warto sięgnąć szczególnie po najważniejszą powieść pisarza, wspomniane już „Niesamowite przygody Kavaliera i Claya”, które zapisały się już na kartach klasyki współczesnej prozy zza oceanu. Książka ukazała się w tłumaczeniu Piotra Tarczyńskiego.

[am]
źródło: mat. prasowe W.A.B.

Tematy: , , , , , , , , , ,

Kategoria: premiery i zapowiedzi