Wyniki badania czytelnictwa w Polsce za 2019 rok: niewielki wzrost okazjonalnych czytelników oraz tych, którzy czytają dużo

23 kwietnia 2020

Z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich Biblioteka Narodowa opublikowała wyniki badań czytelnictwa za ubiegły rok. Jak się okazuje, tendencja spadkowa nie tylko została zatrzymana, ale udało się nawet odnotować niewielki wzrost.

W 2019 roku 39% Polaków zadeklarowało, że sięgnęło przynajmniej po jedną książkę. To najlepszy wynik od 2014 roku, gdy odsetek ten wynosił blisko 42%. Później co roku czytelnictwo utrzymywało się na poziomie 37-38%. Warto nadmienić, że przybyło zarówno okazjonalnych czytelników, którzy sięgnęli po 1-2 lub 3-6 książek, jak i intensywnych czytelników, czytających powyżej 12 książek rocznie. Można domyślać się, że ta druga grupa wzięła się z osób, które wcześniej czytały 7-11 pozycji i z różnych przyczyn w 2019 roku częściej sięgały po lektury.

Zdaniem Biblioteki Narodowej niewielki wzrost to w pewnej mierze wynik dobrej koniunktury, która pozwoliła na wzmożone zakupy nowości książkowych, ale również podsycania zainteresowań czytelniczych przez ekranizacje, seriale czy gry komputerowe.

Polacy najczęściej wybierali książki papierowe – publikacje w tym formacie wymieniło 98% czytelników, z e-booków korzystało 6% odbiorców literatury, a słuchanie audiobooków zadeklarowało 7,2% czytających. Potwierdza to obserwacje z wcześniejszych badań, że e-booki i audiobooki nie konkurują z tradycyjnymi książkami papierowymi, lecz stanowią ich uzupełnienie. Osoby preferujące wyłącznie e-booki lub audiobooki stanowią wąski krąg. Zazwyczaj czytający książki drukowane chętnie sięgają też po formaty cyfrowe, w zależności od aktualnych potrzeb, dostępności pewnych publikacji oraz dogodnych okoliczności ich recepcji (np. słuchanie audiobooków w drodze do pracy samochodem lub w podróży i kontynuowanie lektury w postaci tekstu, gdy jest to już możliwe).

Skąd pochodziły książki, które czytaliśmy w 2019 roku?

Z raportu Biblioteki Narodowej dowiadujemy się, że bardzo wzrosła liczba książek, które Polacy kupują na prezenty – z 23% w latach ubiegłych do 31% w 2019 roku. Obok prezentów czytelnicy wymieniali też następujące ważne źródła pozyskiwania książek: zakupy (41%), pożyczenie od znajomego (35%), wypożyczenie z bibliotek (27%) i własny księgozbiór (20%).

„Stan epidemiczny oraz restrykcje związane z zamykaniem księgarń są uciążliwe dla rynku wydawniczego, pisarzy, tłumaczy. Jednak, jak wynika z badań, z roku na rok czytelnicy coraz chętniej kupują książki, coraz częściej otrzymują je w prezencie. Przy odpowiednim zaangażowaniu księgarń, czas epidemii mógłby stać się czasem powrotu do książki w zaciszu własnego domu” – komentuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Których autorów czytaliśmy w 2019 roku?

Rok 2019 przyniósł istotną zmianę w rankingu najpopularniejszych autorów – do pierwszej trójki weszła Olga Tokarczuk. Choć od lat książki pisarki były wymieniane przez respondentów, dopiero teraz może ona konkurować z popularnymi autorami literatury gatunkowej oraz klasykami polskiej literatury z listy lektur szkolnych. Stało się to możliwe dzięki przyznaniu jej Literackiej Nagrody Nobla w 2019 roku, a także Nagrody Bookera w 2018 roku. Czytelnicy w pierwszej kolejności sięgnęli po te książki Tokarczuk, które wcześniej otrzymały Literacką Nagrodę Nike: „Biegunów” (aż 2,5% ogółu czytelników) i „Księgi Jakubowe” (2% czytelników). Duże zainteresowanie budziła też zekranizowana powieść „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, a także jej najwcześniejsze utwory, np. „Prawiek i inne czasy” oraz „E.E”.

Po raz pierwszy od 2012 roku listę autorów najczęściej wymienianych książek otwiera aż trzech pisarzy współczesnych, wygrywających pod względem popularności z Sienkiewiczem, który wraz z Mickiewiczem zawdzięcza swą trwałą obecność w zestawieniu uczniom szkół średnich. Najczęściej wskazywano Remigiusza Mroza, który minimalnie wyprzedził noblistkę. Jako autor literatury gatunkowej nie jest on zresztą wyjątkiem w zestawieniu. To właśnie tego typu książki znajdują najliczniejsze grono odbiorców: przede wszystkim kryminały, powieści sensacyjne, a zwłaszcza thrillery psychologiczne. Warto podkreślić wysoką poczytność również innych polskich autorów znanych już od co najmniej kilku sezonów (Katarzyny Bondy, Marka Krajewskiego, Joanny Chmielewskiej). Wśród obcych autorów kryminałów i thrillerów wciąż wysoko utrzymują się: Harlan Coben, Stephen King i klasyk gatunku – Agatha Christie.

Stałe miejsce w wyborach lekturowych dorosłych Polaków zyskał romans erotyczny, który do powszechnego obiegu czytelniczego wprowadziła w 2012 roku brytyjska autorka E.L. James cyklem rozpoczętym powieścią „Pięćdziesiąt twarzy Greya”. Teraz jej miejsce zajął rodzimy odpowiednik tego gatunku: trylogia Blanki Lipińskiej. Wśród najpoczytniejszych książek nowych autorów w 2018 i 2019 roku wyróżnia się powieść „Tatuażysta z Auschwitz” Heather Morris, a czytelnicy chętnie sięgali również po publikacje innych autorów piszących o tej tematyce.