Rękopisy „Przedwiośnia” Żeromskiego i „Trylogii” Sienkiewicza wpisane na Polską Listę Krajową Programu UNESCO „Pamięć Świata”
W piątek 28 września rękopisy dwóch klasycznych dzieł literackich – „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego i „Trylogii” Henryka Sienkiewicza – zostały wpisane na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata, na której znajdują się dokumenty o doniosłym znaczeniu dla dziejów, kultury i tożsamości naszego kraju.
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 roku. Jego celem jest utrwalanie wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości, nie tylko poprzez podejmowanie działań na rzecz jego ochrony, ale też upowszechnianie wiedzy o nim i jak najszersze udostępnianie społeczeństwu. W 2014 roku powstała Polska Lista Krajowa Programu Pamięć Świata, na którą co dwa lata trafiają wyjątkowe obiekty przechowywane w archiwach, bibliotekach, muzeach i instytutach. Każdy z nich niesie doniosłe znaczenie dla dziejów, kultury i tożsamości naszego kraju.
Trzecia edycja listy została poświęcona zachowanym do dzisiaj świadectwom dążeń niepodległościowych Polaków oraz odradzającego się państwa polskiego po 123 latach niewoli. Obchodzona w tym roku setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości skupiła uwagę członków decyzyjnego komitetu na tym właśnie kontekście. Dlatego wpisami uhonorowano dokumenty, które ukazują całe spektrum tamtych wydarzeń. Wśród wyróżnionych obiektów znalazły się również dwa klasyczne dzieła literackie: rękopis „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego i autograf „Trylogii” Henryka Sienkiewicza.
Wydane w 1925 roku „Przedwiośnie” Żeromskiego jest jedną z najważniejszych polskich powieści społeczno-politycznych XX wieku. Od momentu wydania wzbudzała żywe zainteresowanie komentatorów i interpretatorów. Jest to także dzieło o wyjątkowej randze w dorobku popularnego autora, będące zarazem literackim podsumowaniem jego życia (Żeromski zmarł niedługo po publikacji). Autor przedstawił złożony obraz polskiej rzeczywistości na „przedwiośniu” wolności po latach zaborów – w drodze do niepodległości oraz w pierwszych latach po jej odzyskaniu, nakreślił panoramę ówczesnych poglądów politycznych, programów modernizacyjnych i pokazał dynamikę przemian społecznych, kształtowania się państwowości. Do naszych czasów nie zachował się czystopis powieści. W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się 95-kartkowy brulion, który pozostaje jedynym rękopiśmiennym źródłem informacji na temat kształtowania ostatecznej wersji dzieła. Rękopis prawdopodobnie powstawał w latach 1921-1924. W czasie II wojny światowej przechowywany był w podziemiach kamienicy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, gdzie mieściła się oficyna wydawnicza Jakuba Mortkowicza. Po wojnie został odzyskany przez Monikę Żeromską, córkę pisarza. W 2002 roku podarowany został Bibliotece Narodowej przez Fundację na Rzecz Utrzymania Spuścizny po Stefanie Żeromskim.
Trylogia Henryka Sienkiewicza, na którą składają się powieści „Ogniem i mieczem”, „Potop” oraz „Pan Wołodyjowski”, jest ponadczasowym fenomenem kulturowym i społecznym. Niesłabnąca od ponad stu lat popularność sienkiewiczowskich „powieści z lat dawnych” i ich oddziaływanie na kolejne pokolenia Polaków rozpoczęły się natychmiast po publikacji pierwszego odcinka „Ogniem i mieczem” w maju 1883 roku. Książki, których akcja rozgrywa się na tle burzliwej historii Rzeczypospolitej XVII wieku miały – w zamyśle autora – służyć „ku pokrzepieniu serc” rodaków w czasie, kiedy Polski nie było na mapach. Metoda pisarska Sienkiewicza i jego sytuacja życiowa miały zasadniczy wpływ na dzieje jego rękopisów oraz na fakt, że wiele z nich zachowało się jedynie we fragmentach. Teksty kolejnych powieści były tworzone w formie odcinków przeznaczonych do druku w kolejnych numerach czasopism, autor przelewał pomysły na papier w gotowej formie z odcinka na odcinek, bez wcześniejszych notatek i planów, niekiedy tylko zmieniając fragmenty tekstu lub pojedyncze zdania. Autografy „Trylogii” stanowią zatem zbiory kart wysyłanych przez Sienkiewicza do wydawcy, z których zecerzy składali kolejne odcinki powieści. Największy i najbardziej kompletny zbiór zachowanych kart poszczególnych części „Trylogii” znajduje się w posiadaniu Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu. Kolekcja powstała dzięki wieloletniej współpracy ze spadkobiercami Sienkiewicza oraz pasjonatami i znawcami jego twórczości, którzy pomogli w gromadzeniu i badaniu rękopisów.
W tym roku na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata trafiło łącznie dziewiętnaście obiektów. Obok „Przedwiośnia” i „Trylogii” były to m.in. dokumenty Powstania Wielkopolskiego, atlas, mapa i rękopisy Eugeniusza Romera związane z jego działalnością w procesie kształtowania granic Polski, film „Polonia Restituta” i traktat pokoju miedzy Polską a Rosją i Ukrainą, podpisany w Rydze 18 marca 1921 roku. Uroczyste wpisanie obiektów na listę odbyło się w piątek 28 września w Belwederze.
[am]
źródło: Polski Komitet Programu UNESCO, Biblioteka Narodowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Kategoria: newsy
