Olga Tokarczuk odebrała doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego

Laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Olga Tokarczuk odebrała w czwartek doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. To 11. kobieta, która otrzymała tę godność w ponad 200-letniej tradycji nadawania jej przez uczelnię.

Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego przyznał Oldze Tokarczuk tytuł doktorki honoris causa w szczególności za „twórczość literacką, jako sztukę wypowiadania całości ludzkiego doświadczenia, odkrywczo odsłaniającą prawdę o człowieku, pozwalającą odnaleźć porządek i sens”, a także za prowadzoną aktywność pozaliteracką: kulturalną, społeczną, obywatelską, ekologiczną, szerzącą idee równości i demokracji w kraju i na świecie. Doceniono także jej działalność dydaktyczną.

„To dla mnie historyczny moment. Uniwersytet Jagielloński w jakimś sensie jest dla mnie archetypowym uniwersytetem” – powiedziała Olga Tokarczuk, odbierając tytuł w Collegium Novum UJ.

Podczas wystąpienia noblistka nawiązała do swojego drugiego imienia – Nawoja. „Drugie imię dostałam od rodziców chyba jako zachętę na szczęście do odważnego realizowania swoich pragnień” – mówiła i przypomniała krótką historię na wpół legendarnej Nawojki, pierwszej w Polsce studentki, która musiała udawać chłopca, aby móc się uczyć.

Jak podkreśliła Tokarczuk, dziś w Krakowie staje przed szanownym gronem nie tylko jako kobieta, ale przede wszystkim jako pisarka, czyli ktoś, kto „pracuje na pograniczu wielu dziedzin kultury i nauki”.

„Moją pracą jest scalanie naszego sfragmentaryzowanego doświadczenia ludzkiego, nadawanie mu sensu i znaczenia. Sprawianie, że jest ono transmitowalne z jednego indywiduum na drugie. Nie jest to naukowe badanie literatury, ale samo jej tworzenie, proces wciąż mało rozumiany, a nawet tajemniczy” – opisywała Tokarczuk.

Noblistka powiedziała, że literaturę rozumie bardzo szeroko „jako uczestniczenie w odwiecznym nurcie opowieści, głębokiej ludzkiej potrzebie rozumienia swojej egzystencji”. „To równocześnie wyrafinowany sposób komunikacji, który przekracza nie tylko granice kultur i języków, ale przede wszystkim granice pojedynczych ludzkich istnień” – oceniła. „Myślę, że uczestniczenie w tej opowieści, którą od tysięcy lat snujemy w piśmie, w mowie, w druku i obrazie, wydaje się być czymś w rodzaju quinta essentia – piątego żywiołu, dopełniającego i animującego pozostałe cztery i będącego pradawną siłą ludzkiego życia” – dodała.

 
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel poinformował, że Olga Tokarczuk jest 11. kobietą, która otrzymała tytuł doktora honoris causa w historii uczelni. Z wnioskiem o nadanie godności wystąpiła grupa pracowników Wydziału Polonistyki UJ.

„Olga Tokarczuk jest jedną z najwybitniejszych, a także najbardziej cenionych, znanych i popularnych polskich pisarek i pisarzy w Polsce i na świecie. Wedle przeważającej opinii w osobie autorki 'Ksiąg Jakubowych’ mamy do czynienia przede wszystkim z mistrzynią̨ literackiej sztuki opowiadania” – powiedział w laudacji prof. Ryszard Nycz.

Opisując twórczość noblistki, zwrócił uwagę m.in. na „skomplikowanych psychologicznie bohaterów” jej opowieści, bohaterów, którzy odsłaniają prawdę o człowieku. Profesor mówił też o rozległej wiedzy autorki „o świecie, o jego przeszłości, o pozytywnych i negatywnych tendencjach rozwojowych – wiedzy, której autorka potrafiła nadać́ przekonującą, a zarazem fascynującą̨ czytelników postać fabularnej opowieści”.

Zgodnie z opisem przedstawionym w laudacji bohaterowie Tokarczuk żyją w świecie „zanurzeni i uwikłani w relacje i procesy (których najczęściej sami nie wywołali, ale które warunkują ich aktywność) zmierzają ku nieznanym przeznaczeniom, kierując się̨ instynktem i wyobraźnią, traumatycznymi groźbami przeszłości i nadzieją przyszłości, fascynacją czy pożądaniem i moralnymi zasadami czy zakazami, emocjonalnymi rozterkami i – w nie tak wielkim wcale stopniu – racjonalnym planowaniem”.

Część laudacji odnosiła się do koncepcji „czułego narratora”, stworzonej przez Tokarczuk. Według profesora „czułość” w tym określeniu jest m.in. przeciwwagą hejtu i mowy nienawiści, i nie ma nic wspólnego z „czułostkowością”.

Laudator zwrócił uwagę na pozaliteracką aktywność Tokarczuk. „Niewątpliwą cechą osobowości Olgi Tokarczuk jest rzadka zdolność do cywilnej odwagi, wyrażająca się nieprzerwanym zaangażowaniem w obronę i emancypowanie grup krzywdzonych, marginalizowanych i mniejszościowych (czy chodzić będzie o kobiety, o ludzi LGBT, o uchodźców, czy o zwierzęta), a więc dążeniem do urzeczywistniania idei równości, wolności i demokracji – w wymiarze globalnym i lokalnym, publicznym i prywatnym – a także wrażliwością i poczuciem odpowiedzialności wobec zagrożeń pozaludzkiego, przyrodniczego środowiska, które wszak jest miejscem ludzkiego bytowania, a jego stan i ochrona to dzieło arcyludzkie i wielkie naprawcze zadanie” – powiedział profesor. Podkreślił także, że ta cywilna odwaga przyniosła Tokarczuk falę hejtu, ale przede wszystkim powszechny szacunek i uznanie. Jak zauważył laudator, uznanie i szacunek dla noblistki wzmacniają liczne inicjatywy, np. festiwale, działalność fundacji, otworzenie Ex-centrum.

„Jej cywilna odwaga, niezależność krytycznego osądu, inwencja i skuteczność w realizacji nowych inicjatyw kulturalno-społecznych wcielających krok po kroku jej rozumienie obywatelskich powinności – to modelowe wręcz przymioty współczesnego twórcy kultury, niewycofującego się z życia do mitycznej 'wieży z kości słoniowej’, lecz osobiście i aktywnie działającego na rzecz wyznawanych przez siebie ideałów i wartości” – powiedział Nycz.

Laudator mówił także o globalnym zasięgu prozy Tokarczuk, licznych nagrodach. Jak zauważył, Uniwersytet Jagielloński znalazł się na jednym z pierwszych miejsc w długiej kolejce renomowanych uniwersytetów, chcących przyznać pisarce doktorat honorowy. 15 listopada tytuł ten nada Tokarczuk również Uniwersytet Wrocławski.

Podczas wizyty w Krakowie noblistka odebrała również tytuł honorowej obywatelki Krakowa. Decyzję w sprawie jego przyznania radni podjęli w czerwcu. „Olga Tokarczuk jest człowiekiem słowa i używa go w słusznej sprawie. Korzysta ze swoich dzieł jako narzędzia kreowania rzeczywistości, by piętnować grzechy cywilizacyjne i deklarować walkę z nimi. Wskazuje na konieczność ratunku dla świata przez edukację społeczeństwa, angażując emocje odbiorców i domagając się zajęcia stanowiska” – powiedział prezydent Krakowa Jacek Majchrowski podczas uroczystej sesji.

[am]
źródło: naukawpolsce.pap.pl

Tweet

Tematy: doktor honoris causa, Kraków, Olga Tokarczuk, proza polska, Uniwersytet Jagielloński

Kategoria: newsy