Noblista J.M. Coetzee wziął udział w wieczorze z okazji 94. rocznicy urodzin Zbigniewa Herberta

30 października 2018

29 października obchodziliśmy 94. rocznicę urodzin Zbigniewa Herberta. Z tej okazji w Pałacu Rzeczpospolitej w Warszawie odbyło się uroczyste wydarzenie, w którym wzięli udział: John Maxwell Coetzee, laureat literackiej Nagrody Nobla wyróżniony kilka dni temu tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego, Alissa Valles, amerykańska poetka i tłumaczka Herberta oraz Ryszard Krynicki, poeta i wydawca poezji Herberta.

Alissa Valles, amerykańska poetka urodzona w Amsterdamie, jest tłumaczką i redaktorką wydanych w języku angielskim „Wierszy zebranych” i „Prozy zebranej” Zbigniewa Herberta. W swoim wystąpieniu Valles mówiła o intymności doświadczenia pracy tłumacza nad tekstem, które można porównać do uczucia miłości. Poetka mówiła również o aktualności twórczości Herberta w dzisiejszych czasach, podkreślając, że jego „surowa dyscyplina wyobraźni” jest przydatna nie tylko w poezji. Jest to dyscyplina, która służy kontrolowaniu fantazji o politycznym rewanżu, czy nieograniczonej władzy, uparcie zawracając wyobraźnię ku „delikatności i wyjątkowości każdego istnienia”. Dzieląc się swoimi doświadczeniami ze spotkań z odbiorcami twórczości Herberta, Alissa Valles powiedziała, że „wiersze Herberta o cierpieniu kierują nas z całą mocą ku życiu, gdyż mówią głosem pełnym ciepła i niekontrolowanego humoru, na który badacze literatury są mniej wrażliwi, niż tak zwani 'zwykli ludzie'”.

John Maxwell Coetzee podziękował za zaproszenie na uroczystość i za możliwość wyrażenia publicznie swojego podziwu dla Zbigniewa Herberta, którego twórczość śledzi od 1968, kiedy ukazał się pierwszy angielski wybór jego poezji w tłumaczeniu Czesława Miłosza i Petera Dale’a Scotta.

W wygłoszonym wykładzie Coetzee pokreślił, że „większość życia Herberta upłynęła w czasach reżimów wrogo nastawionych do tego, co możemy określić jako wolność wypowiedzi”, a jego twórczość jest „świadectwem historycznej sytuacji człowieka, który stara się wypełniać swoje poetyckie i intelektualne powołanie we wrogim środowisku”. Mówiąc o powiązaniu życia i twórczości polskiego poety Coetzee zauważył, że „nieefektowny, nieheroiczny rodzaj prawości i uporu, jaki charakteryzuje życie Herberta, jest również nicią przeplatającą się w jego poezji”. Nawiązując do ostatniego wersu „Przesłania Pana Cogito” nazwał ten temat w twórczości Herberta „wiernym życiem”, zaznaczając, że używa tego określenia dla zwięzłości wypowiedzi, która jest jedną z Herbertowskich cnót.

„Dla mnie prawdziwy Zbigniew Herbert to całokształt jego poezji, która rozprzestrzenia się na ponad cztery z najbardziej wymagających dekad w historii nowożytnej Europy. Odpowiedzią Herberta na wyzwania jego czasów była uparta, monotonna wierność człowiekowi – nie ponadczasowemu Praksytelesowskiemu ideałowi, ale człowiekowi z krwi i kości, który potyka się w ciemnościach krajobrazu zasłanego kośćmi dzielnych przodków: Gilgamesza, Hektora, Rolanda. I za to oddaję mu cześć” – zakończył swój wykład John Maxwell Coetzee.

Zgromadzeni w Pałacu Rzeczypospolitej goście wysłuchali wybranych wierszy Zbigniewa Herberta, które przeczytał Ryszard Krynicki, poeta i przyjaciel Zbigniewa Herberta, a na zakończenie usłyszeli nagranie wiersza „Przesłanie Pana Cogito” w wykonaniu samego autora.