Gabriel García Márquez najczęściej tłumaczonym pisarzem hiszpańskojęzycznym od 2000 roku. Kto na kolejnych miejscach?

29 marca 2023

Noblista Gabriel García Márquez znalazł się na szczycie listy autorów, których dzieła jak dotychczas w tym stuleciu są najczęściej tłumaczone na 10 popularnych języków. Tym sposobem wyprzedził Miguela de Cervantesa, ale jest to sukces jedynie połowiczny. W dłuższej perspektywie czasowej autor „Don Kichota” jest i raczej długo pozostanie niepokonany.

Zestawienie opublikował Instytut Cervantesa, który zaprezentował swoją pierwszą Światową Mapę Tłumaczeń tekstów literackich przekładanych z języka hiszpańskiego. Do jej stworzenia wykorzystano dane katalogu centralnego WorldCat, który zawiera ponad 550 milionów rekordów bibliograficznych w 483 językach.

Aby odnotować zmieniające się trendy i uwzględnić boom literatury iberoamerykańskiej, analizą objęto tytuły publikowane od 1950 do 2021 roku. Mapa aktualnie pokazuje pisarzy hiszpańskojęzycznych, którzy byli najczęściej tłumaczeni na 10 popularnych języków – arabski, chiński, angielski, francuski, niemiecki, włoski, japoński, portugalski, rosyjski i szwedzki. W przyszłości zostanie jednak rozbudowana o kolejne języki.

Ranking z lat 1950-2021

W zestawieniu obejmującym ponad 70 lat (czyli od 1950 roku) palmę pierwszeństwa dzierży Miguel de Cervantes (1386 tłumaczeń), ale ściga go obecny na drugim miejscu Gabriel García Márquez (1270 tłumaczeń), pozostawiając daleko w tyle trzecią na podium Isabel Allende (861 tłumaczeń). Czwarte miejsce zajął Jorge Luis Borges (768 tłum.), zaś po piętach drepcze mu piąty na liście Mario Vargas Llosa (765 tłum.). Kolejne dwie pozycje dzierżą poeci Federico García Lorca i Pablo Neruda. Za nimi zaś uplasowali się Carlos Fuentes, Arturo Pérez-Reverte i zamykający dziesiątkę Carlos Ruiz Zafón.

Ranking z lat 2000-2021

Kiedy zawężono okres do ostatnich dwóch dekad (a dokładnie do lat 2000-2021), to na liście zaszła rewolucyjna zmiana. Po raz pierwszy w tego typu zestawieniach na pierwsze miejsce wzbił się Gabriel García Márquez, a za nim kolejno znaleźli się: Isabel Allende (drugie), Jorge Luis Borges (trzecie), Mario Vargas Llosa (czwarte), Miguel de Cervantes (piąte), Carlos Ruiz Zafón (szóste), Arturo Pérez-Reverte (siódme), Luis Sepúlveda (ósme), Roberto Bolaño (dziewiąte) i Javier Marías (dziesiąte).

Detronizacja Cervantesa?

Choć w ostatnich latach zauważalny jest trend wzrostowy w przypadku Márqueza i spadek liczby tłumaczeń Cervantesa, to jednak w opinii Raquel Caleyi Cañy z Institutu Cervantesa pozycja klasyka, jaką zajmuje „Don Kichot”, jest nie do pobicia. W ciągu siedmiu dekad przygody błędnego rycerza z La Manchy doczekały się 1140 przekładów, co daje im pierwsze miejsce wśród książek. Na kolejnych pozycjach na podium znalazły się dwa dzieła Márqueza, którym jednak daleko do osiągnięcia takiego wyniku: „Sto lat samotności” miało 265 tłumaczeń, zaś „Miłość w czasach zarazy” – 158 tłum.

Zmiany w trendach

Instytut Cervantesa zwraca również uwagę na to, jak różnie twórcy boomu literatury iberoamerykańskiej radzili sobie na przestrzeni lat. Na przykład Julio Cortázar był kiedyś bardzo często tłumaczony, a potem sytuacja się zmieniła. Z kolei Mario Vargas Llosa cieszy się nieprzemijającą popularnością, w czym zapewne m.in. zasługa przyznanej pisarzowi Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, która zawsze stanowi dobrą reklamę.

Co kraj, to inny ulubiony autor

Dane z lat 2000-2021 ujawniają interesujące różnice między poszczególnymi krajami. Alejandro Jodorowsky jest najczęściej tłumaczonym hiszpańskojęzycznym pisarzem na język francuski, gdzie ukazuje się wiele napisanych przez niego komiksów, natomiast Isabel Allende i autorka książek dla dzieci Isabel Sánchez Vegara dominują w przekładach na język angielski. Manuel Vázquez Montalbán cieszy się największym powodzeniem we Włoszech, gdzie Andrea Camilleri oddał mu hołd, obdarzając swojego bohatera, sycylijskiego komisarza policji, nazwiskiem Montalbano.

Kobiety na liście

Wprawdzie Isabel Allende radzi sobie bardzo dobrze zarówno w ogólnym rankingu, jak i tym obejmującym ostatnie dwie dekady, to jednak pisarki są znacznie rzadziej przekładane na inne języki. Dlatego Instytut Cervantesa podał też osobno nazwiska dziesięciu najczęściej tłumaczonych autorek. Są to: Isabel Allende (861 tłum.), Isabel Sánchez Vegara (323 tłum.), Św. Teresa z Ávili (268 tłum.), Laura Esquivel (112 tłum.), Alma Flor Ada (112 tłum.), Anna Llimós Plomer (108 tłum.) i Almudena Grandes (102 tłum.), a po nich Paloma Navarrete, Juana Inés de la Cruz i Zoé Valdés.

[am]
fot. Gorup de Besanez/Wikimedia Commons

Tematy: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

Kategoria: newsy