Eleanor Catton po 10 latach od wydania „Wszystko, co lśni” wraca z nową powieścią

22 lutego 2023

W 2013 roku 28-letnia Eleanor Catton została najmłodszą laureatką Nagrody Bookera dzięki powieści „Wszystko, co lśni”. Musiało minąć 10 lat, żeby nowozelandzka pisarka stworzyła kolejną książkę. Światowa premiera „Birnam Wood” zapowiedziana jest na 2 marca. Polski przekład opublikuje Wydawnictwo Literackie.

Od momentu przyznania autorce Bookera wiele się wydarzyło. Catton napisała scenariusz serialu na podstawie „Wszystko, co lśni”, a także nowej ekranizacji „Emmy” Jane Austen, do tego wyszła za mąż i urodziła dziecko. Dla czytelników najważniejsze były jednak informacje o nowej, trzeciej w dorobku Eleanor Catton książce. Pierwsze zapowiedzi pojawiły się już w 2017 roku. Wydawca podpisał umowę po przeczytaniu zaledwie 20 stron tekstu. Jak widać, na efekt końcowy trzeba było długo poczekać, skoro premiera ma mieć miejsce sześć lat później.

„Birnam Wood” (z ang. „Las Birnamski”) to psychologiczny ekothriller z elementami satyry i współczesna powieść o klimacie w jednym. Fabuła obraca się wokół bardzo ważnego dla Nowozelandczyków prawa własności. Tytuł to nazwa antyestablishmentowego kolektywu młodych ludzi, którzy działają w położonym na uboczu, malowniczym miasteczku. Niedookreślona i nie zawsze respektująca prawo grupa, której przewodzi miejscowa aktywistka Myra Bunting, sadzi rośliny tam, gdzie nikt tego nie zauważy: na poboczach dróg, zaniedbanych podwórkach i w zapomnianych parkach. Sprawy komplikują się, gdy na ich drodze staje dwulicowy amerykański bogacz o podejrzanych planach i intencjach względem lokalnej społeczności i środowiska.

Miliarder Robert Lemoine zainteresował się farmą, którą kolektyw wybiera jako potencjalne miejsce do sadzenia. W rozmowie z Myrą twierdzi, że jest survivalowcem i potajemnie kupił nieruchomość, by zbudować tam sobie schronienie. Chce też zasponsorować działalność Birnam Wood. Kiedy dowiaduje się o tym dawna miłość Myry, początkujący dziennikarz Tony Gallo, to zaczyna węszyć wokół biznesmena. Jak się okazuje, przedstawione przez Lemoine’a plany to tylko przykrywka dla zamiaru nielegalnego wydobywania pierwiastka ziem rzadkich.

Choć „Birnam Wood” tonacją i tematyką różni się od „Wszystko, co lśni”, to jednak obie książki mają wspólny mianownik: mówią o ludzkiej chciwości i grabieży zasobów naturalnych Nowej Zelandii. W nowej powieści Catton porusza też wiele problemów współczesności: mówi o niebezpieczeństwach związanych z gwałtownym rozwojem technologii, permanentnej inwigilacji, mediach społecznościowych i zanieczyszczeniu środowiska, a także daje do myślenia, kto za to wszystko ponosi winę. Obrywa się nie tylko pokoleniu boomersów, ale też lewicowych millenialsów.

„Millenialsi dość chętnie przytulają się do technologii pokolenia X. Wszyscy osobiście wzbogacamy miliarderów, takich jak Elon Musk, swobodnie udostępniając im nasze dane. A te rzadkie minerały znajdują się w naszych telefonach, które są wokół nas przez cały czas. Chcę mojego iPhone’a. Chcę mieć wolność, którą mi zapewnia. Wszyscy jesteśmy wspólnikami” – komentuje pisarka.

„Birnam Wood” w pomysłowy sposób nawiązuje do „Makbeta”. Nie tylko tytuł zaczerpnięty został z dzieła Szekspira, ale również skomplikowana konstrukcja bohaterów odnosi się do tej sztuki. Catton obmyśliła to w ten sposób, że każda główna postać jest potencjalnym pretendentem do roli Makbeta ze swoją Lady Makbet u boku. Gdy zmienia się perspektywa narracji, ktoś inny wydaje się więc złoczyńcą. Pomysł na to przyszedł autorce, gdy zauważyła, że wszyscy wokół niej (wliczając ją samą) stali się biegli w diagnozowaniu u innych cech podobnych do Makbeta. Nigdy jednak nie znajdowali ich u siebie. Rzadko kto bowiem myśli o sobie, że jest tym złym. Na tym właśnie postanowiła oprzeć koncepcję książki.

Nowa książka jest krótsza od „Wszystko, co lśni” i rozgrywa się w szybszym tempie. To wynik doświadczeń, jakie Catton zebrała podczas pracy nad scenariuszami seriali. Myślała o „Birnam Wood” jako strukturze składającej się z trzech aktów i starała się przestrzegać praw scenarzystów, ale jednocześnie nie zapomniała o powieściowym pogłębieniu psychologicznym postaci.

Premiera „Birnam Wood” zaplanowana jest w krajach anglojęzycznych na 2 marca. Książka ukaże się w Polsce w nieustalonym jeszcze terminie nakładem Wydawnictwa Literackiego.