Durs Grünbein otrzymał Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta za 2020 rok

16 września 2020

We wtorek, podczas uroczystej gali w Teatrze Polskim w Warszawie, wybitny niemiecki poeta i eseista Durs Grünbein odebrał Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta za 2020 rok. Laureat otrzymał statuetkę oraz czek o wartości 50 tysięcy dolarów.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej przyznawane za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta: niezależności, umiłowania wolności, oporu wobec kłamstwa, nierówności i przemocy.

Tegoroczny laureat, Durs Grünbein, urodził się w 1962 roku w Dreźnie. Studiował teatrologię w Berlinie, od połowy lat 80. był wolnym strzelcem, współpracującym z redakcjami czasopism literackich. Po obaleniu berlińskiego muru i zjednoczeniu Niemiec podróżował po Europie, Azji Południowo-Wschodniej oraz Stanach Zjednoczonych. Obecnie wykłada poetykę na Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, mieszka zaś we wschodniej części Berlina.

Debiutował w 1988 roku tomem „Grauzone morgens”, następnie opublikował blisko 20 zbiorów wierszy. Jest tłumaczem oraz autorem esejów i librett operowych. Polski czytelnik może poznać jego twórczość dzięki uhonorowanemu nagrodą Europejski Poeta Wolności tomowi „Mizantrop na Capri. Historie. Wiersze” (tłum. Andrzej Kopacki, wyd. słowo / obraz terytoria) oraz zbiorowi esejów „Wulkan i wiersz” (tłum. Jakub Ekier, wyd. Ars Cameralis Silesiae Superioris).

„To poeta myśli, widać to najlepiej w przypadku szeroko komentowanego poematu o Kartezjuszu, który sam w sobie jest czymś w rodzaju aparatu, poetyckiej maszyny służącej refleksji. W tym sensie Grünbein jest także bliski tradycji poetyckiej Zbigniewa Herberta: uniwersalna kultura stanowi wciąż dla niego odniesienie, miejsce, w którym żyjemy wszyscy, pomimo upływu lat, zmiany mód i sposobów komunikowania, to także dla niego niewyczerpany zasób pytań, które wciąż warto stawiać, sposób na odnalezienie pokrewieństwa w obliczu niespokojnej teraźniejszości. Element trwałości, coś, co pozwala na moment zapomnieć o czasie i przestrzeni, które nas dzielą” – powiedział w laudacji na cześć laureata przewodniczący jury Tomasz Różycki.

„Szczególne znaczenie ma dla mnie fakt, iż jury postanowiło tym razem uhonorować poetę z Niemiec, a więc kraju, który miał wielkie znaczenie dla Zbigniewa Herberta. Dzięki znakomitym tłumaczom, choćby Karlowi Dedeciusowi, wydawał tam książki i był wręcz kochany przez niemieckich czytelników i poetów. Wiele lat spędziliśmy razem w Berlinie Zachodnim, o którym Herbert mówił, że jest dobrym miastem dla poety, ma dostateczną ilość muzeów i miejsc do spacerowania” – zareagowała na wieść o wyborze laureata Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka fundacji jego imienia.

Durs Grünbein podczas wygłaszania przemówienia (fot. Fundacja im. Zbigniewa Herberta).

Odbierając nagrodę z rąk Adama Zagajewskiego i Grażyny Melanowicz, Durs Grünbein wygłosił przemówienie w formie osobistego listu do Zbigniewa Herberta. „Wiele zawdzięczam tobie, drogi Zbigniewie Herbercie. Ileż to razy, właśnie ty ze wszystkich ludzi, byłeś moim towarzyszem podróży? Przyciągał mnie chłodny ton relacji w twoich wierszach; głośniejszy, rzeczowy styl twojej prozy, który zaprowadził mnie do Włoch, Holandii, Francji, jeszcze zanim sam mogłem tam pojechać. (…) Czy wiem, co doprowadziło mnie do tego, że stoję tutaj dzisiaj? Mogę mieć tylko nadzieję, że był to głos rozumu. Wydaje mi się znajomy. I czasami brzmi, panie Herbercie, jak pański” – powiedział laureat.

Mówiąc o wartościach zawartych w twórczości Herberta Durs Grünbein podkreślił: „Uniwersalne współczucie, troska o sumienie człowieka – to były zasady etyczne, które uformowały twoją estetykę. Powrót do prostoty, do podstaw, był punktem zwrotnym”.

Tegorocznego laureata wyłoniło jury w składzie: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska). Obok wierszy Dursa Grünbeina zgromadzeni na uroczystości goście mieli okazję wysłuchać wybranych wierszy Zbigniewa Herberta w interpretacji Wiesława Komasy. Wieczór uświetnił muzyczny występ kompozytora i pianisty jazzowego Włodka Pawlika.

Zapis wideo z przebiegu uroczystości wręczenia Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2020 możecie obejrzeć poniżej: