Abdulrazak Gurnah laureatem literackiej Nagrody Nobla 2021
Literacka Nagroda Nobla za 2021 rok przyznana. Laureatem najbardziej prestiżowego wyróżnienia w dziedzinie literatury został pochodzący z Zanzibaru pisarz Abdulrazak Gurnah.
W uzasadnieniu Akademia Szwedzka podała, że noblowski medal został przyznany „za bezkompromisową i współczującą penetrację skutków kolonializmu i losu uchodźcy, rozdartego między kulturami i kontynentami”.
Stały sekretarz Akademii Szwedzkiej, Mats Malm, miał możliwość porozmawiać z laureatem przed ogłoszeniem werdyktu. Zastał go w kuchni. Z powodu pandemii koronawirusa Abdulrazak Gurnah nie pojawi się w Sztokholmie na ceremonii wręczenia nagrody. Otrzyma ją w innym terminie.
Do tej pory w Polsce nie ukazała się żadna książka świeżo wyłonionego noblisty. Gurnah urodził się w 1948 roku i dorastał na Zanzibarze, ale pod koniec lat 60. przybył do Anglii jako uchodźca. Po pokojowym wyzwoleniu spod brytyjskich rządów kolonialnych w grudniu 1963 roku na Zanzibarze miała miejsce rewolucja, która doprowadziła do ucisku i prześladowań obywateli pochodzenia arabskiego. Doszło do masakry. Gurnah należał do represjonowanej grupy etnicznej i po ukończeniu szkoły jako osiemnastolatek został zmuszony do opuszczenia rodziny i ucieczki z kraju – wówczas nowo powstałej Zjednoczonej Republiki Tanzanii. Dopiero w 1984 roku mógł wrócić na wyspę i zobaczyć się z umierającym ojcem.
Do czasu przejścia na emeryturę Abdulrazak Gurnah był profesorem literatury angielskiej i postkolonialnej na Uniwersytecie Kent w Canterbury, skupiając się głównie na dokonaniach takich pisarzy, jak Wole Soyinka, Ngũgĩ wa Thiong’o i Salman Rushdie.
Abdulrazak Gurnah
Noblista opublikował dziesięć powieści i szereg opowiadań. Tematyka uchodźcza przewija się przez cały jego dorobek. Zaczął pisać jako 21-latek na emigracji, ale odnosi się do miejsca, które opuścił, co oznacza, że pamięć ma kluczowe znaczenie dla genezy jego twórczości. Chociaż suahili był jego pierwszym językiem, to narzędziem literackim stał się angielski. Na początku inspirował się poezją arabską i perską, jak również surami Koranu. Ale na jego pisarstwie szczególnie odcisnęła swe piętno literatura anglojęzyczna, od Szekspira do V.S. Naipaula.
Jak wyjaśnia na stronie Nagrody Nobla członek Akademii Szwedzkiej Anders Olsson, Abdulrazak Gurnah świadomie łamie konwencje i podważa perspektywę kolonialną, aby uwypuklić punkt widzenia rdzennych populacji. W całej swojej twórczości stara się unikać wszechobecnej nostalgii za bardziej dziewiczą, przedkolonialną Afryką.
„Oddanie Gurnaha prawdzie i jego niechęć do uproszczeń są uderzające. Może to czynić go ponurym i bezkompromisowym, jednocześnie przedstawia on losy jednostek z wielkim współczuciem i nieugiętym zaangażowaniem. Jego powieści odrzucają stereotypowe opisy i otwierają nasze spojrzenie na zróżnicowaną kulturowo Afrykę Wschodnią, nieznaną wielu osobom w innych częściach świata. W literackim wszechświecie Gurnaha wszystko nieustannie się zmienia – wspomnienia, imiona, tożsamości. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że jego projekt nie może zostać ukończony w jakimkolwiek definitywnym sensie” – pisze Anders Olsson.
Choć nazwisko laureata nie pojawiało się w tegorocznych typowaniach bukmacherów, to jednak były duże oczekiwania, by Akademia Szwedzka nagrodziła twórcę spoza kręgu kultury zachodniej. Zdecydowana większość zwycięzców wyłonionych w tym stuleciu pochodziła z Europy lub Ameryki Północnej, dlatego Komitet Noblowski zapowiedział położenie większego nacisku na różnorodność. Dla niektórych mogło być zdziwieniem, że te zapowiedzi nie przełożyły się na efekty. W ostatnich latach nagrodzeni zostali bowiem Kazuo Ishiguro, Olga Tokarczuk, Peter Handke i Louise Glück. Trzeba jednak pamiętać o słowach jednego z członków Akademii, Horacego Engdahla, który wyjaśnił, że gdy kandydat znajdzie się na krótkiej liście, musi minąć kilka lat, poświęconych na czytanie i analizowanie jego dzieł, zanim zostanie wybrany laureatem.
[am]
TweetKategoria: newsy
