Odrestaurowana wersja pierwszej adaptacji „Frankensteina” z 1910 roku. Obejrzyj film w całości

20 listopada 2018

Biblioteka Kongresu ogłosiła, że pracownicy laboratorium konserwatorskiego ukończyli renowację krótkometrażowego filmu „Frankenstein” z 1910 roku, będącego pierwszą adaptacją słynnej powieści Mary Shelley. Odrestaurowaną wersję możecie obejrzeć w całości poniżej.

Nakręcony w kilka dni przez J. Searle’a Dawleya obraz trwał jedynie 13 minut i był pierwszą, aczkolwiek bardzo swobodną adaptacją „Frankensteina”. Pod naciskiem różnych grup, które uważały nowe medium filmowe za niebezpieczne i niemoralne, firma producencka Edison Company przedsięwzięła niezbędne kroki, aby wyeliminować z fabuły wszystkie najbardziej szokujące sceny, a skupić się na problematyce mistycznej i psychologicznej, która nie odpychałaby co wrażliwszych widzów.

W roli monstrum Frankensteina wystąpił Charles Ogle. Z racji tego, że w tamtych czasach aktorzy sami byli odpowiedzialni za swoją garderobę i makijaż, to prawdopodobnie właśnie on obmyślił wygląd postaci w filmie. Niewykluczone, że inspirował się rysunkami przedstawiającymi Thomasa Portera Cooke’a wcielającego się w tę samą rolę w operetkowej adaptacji książki z 1823 roku.

Film został pozytywnie przyjęty przez krytyków, ale nie odniósł dużego sukcesu. Powodów mogło być kilka. Widzowie najwyraźniej nie wiedzieli, co o nim myśleć. Była to pierwsza produkcja grozy, z którą mieli do czynienia. Pomimo starań wytwórni niektórzy mieli też zastrzeżenia do treści. W kraju trwała ożywiona debata na temat darwinizmu, a film mógł być postrzegany jako bluźniercza kpina z twórczej mocy Boga. Wina zapewne leżała też po stronie reżysera. J. Searle Dawley nie eksperymentował z nowym medium. Każdą scenę kręcił statycznie, jakby to była sztuka wystawiana w teatrze. Tymczasem inni reżyserzy zaczęli już stosować zbliżenia i nowe rozwiązania w montażu.

Jak podkreśla Wendi Maloney z Biblioteki Kongresu, pierwsza adaptacja „Frankensteina” nie jest dziełem wybitnym, ma jednak ogromną wartość historyczną i kulturową. O wiele bardziej interesująco od filmowej produkcji wypada historia samej rolki z taśmą. Przez wiele lat obraz uważano za zaginiony. W 1963 roku odkryto opis fabuły i fotosy pochodzące z katalogu filmowego „The Edison Kinetogram” z 15 marca 1910 roku.

Tymczasem już od początku lat 50. jedyny istniejący egzemplarz dzieła znajdował się w posiadaniu kolekcjonera Aloisa F. Dettlaffa. Wraz z dużą kolekcją innych filmów nabył go drogą okrężną (przez kilku pośredników) od babci swojej żony, również pasjonatki kina. Przez długi czas mężczyzna nie miał świadomości, że taśma jest cenna. Dowiedział się o tym dopiero, gdy w 1980 roku Biblioteka Kongresu umieściła „Frankensteina” na liście „10 najbardziej poszukiwanych filmów, które zostały zagubione”.

Poznawszy wartość posiadanego eksponatu, Dettlaff zaczął jeździć z filmem po festiwalach filmowych i konwentach fantastyki. Zabrał go nawet do Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, nie udało się go jednak przekonać, żeby oddał oryginalną szpulę w ręce fachowców, którzy wiedzą, jak prawidłowo przechowywać i archiwizować cenne eksponaty z przeszłości. W końcu wypuścił „Frankensteina” na płycie DVD i sprzedawał podczas spotkań z widzami.

W 2005 roku Dettlaff zmarł w otoczeniu swoich filmów. Dziewięć lat później Bibliotece Kongresu udało się porozumieć ze spadkobiercami i zakupić kolekcję, która sukcesywnie będzie dodawana do zbiorów.

Pracownikom instytucji szczególnie zależało na „Frankensteinie”, dlatego przekazano rolkę do laboratorium konserwatorskiego, gdzie taśmę poddano skanowaniu w rozdzielczości 2K, a następnie konserwacji fotochemicznej. Zeskanowane obrazy zostały cyfrowo odrestaurowane. Odtworzono też plansze tekstowe. Poproszono Donalda Sosina, cenionego kompozytora i akompaniatora w filmach niemych, o nagranie ścieżki dźwiękowej na podstawie stworzonej oryginalnie listy sugerowanych utworów. Efekty możecie podziwiać poniżej.

Oto odrestaurowana wersja pierwszej filmowej adaptacji „Frankensteina” Mary Shelley: